شناسایی مؤلفه‌های اخلاقی در سبک زندگی اسلامی با تمرکز بر سبک گفت‌وگو و تعامل

چکیده

هدف پژوهش حاضر شناسایی مؤلفه‌های اخلاقی سبک زندگی اسلامی با تمرکز بر سبک گفت‌وگو و تعامل، مبتنی بر تجربه زیسته متخصصان حوزه مطالعات اسلامی و اخلاق اجتماعی است. این مطالعه به روش کیفی و با استفاده از تحلیل مضمون انجام شد. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۲۵ نفر از اساتید، پژوهشگران و صاحب‌نظران حوزه‌های اسلامی و اخلاق در شهر تهران گردآوری شد. نمونه‌گیری به صورت هدفمند و تا اشباع نظری ادامه یافت. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار NVivo تحلیل و کدگذاری شد و مضامین اصلی و فرعی استخراج گردید. تحلیل داده‌ها به شناسایی سه مضمون اصلی شامل اخلاق گفت‌وگو (احترام متقابل، صداقت، انصاف، فروتنی و پرهیز از خشونت کلامی)، اخلاق تعامل اجتماعی (مسئولیت‌پذیری، همدلی، همکاری، اعتمادسازی و رعایت حریم‌ها) و اخلاق خودمدیریتی و خودکنترلی (خودآگاهی، مدیریت هیجان، مسئولیت در قبال سخن و بازنگری رفتاری) منجر شد. نقل‌قول‌های مصاحبه‌شوندگان نشان داد که رعایت این مؤلفه‌ها زمینه‌ساز روابط سالم فردی و اجتماعی و افزایش انسجام فرهنگی است. توجه به مؤلفه‌های اخلاقی شناسایی‌شده در سبک گفت‌وگو و تعامل، نقشی کلیدی در ارتقای سرمایه اجتماعی و کاهش آسیب‌های ارتباطی در جامعه ایرانی دارد. آموزش و ترویج عملی این مؤلفه‌ها در نظام آموزشی، خانواده و رسانه‌ها، می‌تواند بستر رشد اخلاقی و تعالی فرهنگی را فراهم سازد.