بررسی کیفی فرآیند تصمیم‌گیری اخلاقی در مشاغل حساس بر اساس آموزه‌های شریعت

چکیده

هدف این پژوهش بررسی فرآیند تصمیم‌گیری اخلاقی در مشاغل حساس بر اساس آموزه‌های شریعت اسلامی با استفاده از رویکرد کیفی بود. این مطالعه با استفاده از روش کیفی تحلیل مضمون انجام شد. شرکت‌کنندگان شامل ۲۲ نفر از شاغلان در مشاغل حساس در شهر تهران بودند که از طریق نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها، مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته بود و مصاحبه‌ها تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. داده‌های حاصل با روش تحلیل مضمون و به کمک نرم‌افزار NVivo تحلیل شدند. تحلیل داده‌ها منجر به استخراج سه تم اصلی شامل «عوامل مؤثر بر تصمیم‌گیری اخلاقی»، «مراحل تصمیم‌گیری اخلاقی» و «چالش‌ها و تعارض‌های اخلاقی» شد. هر تم دارای زیرمقوله‌هایی بود که به مفاهیمی چون تعهد دینی، فشارهای موقعیتی، ساختارهای سازمانی، تشخیص مسئله، تحلیل پیامدها، ابهام فقهی و تعارض ارزش‌ها اشاره داشت. مشارکت‌کنندگان تأکید داشتند که آموزه‌های شریعت نقش محوری در هدایت تصمیم‌های اخلاقی ایفا می‌کند، به‌ویژه در موقعیت‌هایی که تعارض بین ارزش‌های دینی و سازمانی شکل می‌گیرد. یافته‌های پژوهش نشان داد که تصمیم‌گیری اخلاقی در مشاغل حساس، فرآیندی پیچیده و چندسطحی است که تحت تأثیر عوامل دینی، حرفه‌ای و موقعیتی قرار دارد. تلفیق آموزه‌های شریعت با چارچوب‌های سازمانی و ارتقاء ساختارهای حمایتی می‌تواند موجب تقویت رفتار اخلاقی در محیط‌های حرفه‌ای شود.