شناسایی ابعاد اخلاق زیست‌محیطی در آموزه‌های فقه اسلامی: یک مطالعه کیفی با رویکرد تحلیل محتوای مضامین

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، شناسایی و تبیین ابعاد اخلاق زیست‌محیطی در متون فقه اسلامی با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی است. در این مطالعه، متون فقهی معتبر شیعه از جمله آثار شهید ثانی، علامه حلی و امام خمینی (ره) مورد بررسی قرار گرفتند. داده‌ها با استفاده از تحلیل محتوای قیاسی-استقرایی بررسی شده و مضامین اصلی استخراج شدند. نتایج نشان داد که اخلاق زیست‌محیطی در فقه اسلامی در پنج بُعد اصلی شامل «حرمت افساد در زمین»، «لزوم رعایت حق موجودات غیرانسانی»، «عدالت بین نسلی»، «امانت‌داری نسبت به طبیعت» و «مسئولیت اجتماعی در قبال محیط زیست» قابل تبیین است. این پژوهش می‌تواند زمینه‌ساز توسعه رویکردهای فقهی-اخلاقی نوین در مواجهه با بحران‌های زیست‌محیطی باشد.