تبیین تجارب روحانی در فرآیند عمل به شریعت با رویکرد پدیدارشناختی

چکیده

هدف پژوهش حاضر تبیین و واکاوی تجارب روحانی افراد در فرآیند عمل به شریعت اسلامی با رویکرد پدیدارشناختی است. این مطالعه با روش کیفی و رویکرد پدیدارشناختی انجام شد. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۲۵ نفر از شهروندان تهرانی که دارای تجربه زیسته در زمینه عمل به شریعت بودند، گردآوری شد. مشارکت‌کنندگان با نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند و مصاحبه‌ها تا اشباع نظری ادامه یافت. تحلیل داده‌ها با استفاده از روش ون‌مانن و به کمک نرم‌افزار NVivo انجام شد. یافته‌ها در سه مقوله‌ی اصلی دسته‌بندی شدند: ۱) تجربه درونی معنویت (شهود حضور الهی، احیای قلب، تلطیف حالات درونی، احساس وحدت وجودی، دل‌گرمی روحی، جذب الهی)، ۲) تحول در نگرش و معناشناسی (معنا یافتن احکام دینی، بازسازی رابطه با خدا، تحول ارزشی، درک زمان قدسی، بازتعریف خود معنوی، گسست از دلبستگی‌های دنیوی)، و ۳) پیامدهای بین‌فردی و اجتماعی (همدلی، تقویت روابط خانوادگی، کنش اخلاقی، خدمت اجتماعی، کاهش تعارضات). تجارب روحانی گزارش‌شده، اغلب در بستر تکرار و تداوم اعمال شرعی شکل گرفته بودند. تجربه‌ی روحانی در فرآیند عمل به شریعت، تنها محدود به ابعاد فقهی یا تکلیفی نیست، بلکه واجد ابعاد روان‌شناختی، شناختی و اجتماعی متعددی است. شریعت اسلامی در تجربه‌ی زیسته‌ی مشارکت‌کنندگان نه به‌عنوان الزام بیرونی، بلکه به‌عنوان راهی درونی برای اتصال به معنویت، تعالی اخلاقی و بازسازی رابطه با خداوند عمل کرده است.