تحلیل کیفی تجربه دینداری اخلاق‌محور در نسل جوان مسلمان معاصر

چکیده

هدف پژوهش حاضر شناسایی راهبردهای فقهای معاصر در مواجهه با چالش‌های اخلاق پزشکی و تبیین نحوه تعامل آنان با مسائل نوین در این حوزه است. این مطالعه به روش کیفی و با بهره‌گیری از مصاحبه‌های نیمه‌ساختار‌یافته با ۲۰ نفر از فقهای معاصر فعال در حوزه اخلاق پزشکی در شهر تهران انجام شد. نمونه‌گیری به شیوه هدفمند و تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار NVivo تحلیل و کدگذاری گردید و با روش تحلیل مضمون، مقولات و مفاهیم استخراج شد. نتایج پژوهش نشان داد که راهبردهای فقهای معاصر در سه محور اصلی قابل طبقه‌بندی است: ۱) اجتهاد تطبیقی و روزآمد شامل بهره‌گیری از منابع نوین، توجه به مقتضیات زمان و همکاری بین‌رشته‌ای، ۲) مدیریت تعارضات اخلاقی و شرعی با تمرکز بر تقدم اصول بنیادین اخلاقی و رفع تزاحم، و ۳) ارتقاء آموزش و تولید دانش فقهی از طریق آموزش تخصصی، تولید فتاوای کاربردی و استفاده از فناوری‌های نوین. مشارکت‌کنندگان بر اهمیت تعامل بین‌رشته‌ای و توجه به نیازهای روز جامعه پزشکی تأکید داشتند. پژوهش حاضر نشان داد که فقهای معاصر برای پاسخ‌گویی به مسائل نوین اخلاق پزشکی، رویکردی چندبعدی و تطبیقی اتخاذ می‌کنند و تلاش دارند با تلفیق اصول فقهی، داده‌های علمی و اقتضائات اجتماعی، راهکارهایی مؤثر و کارآمد ارائه دهند. این یافته‌ها می‌تواند مبنایی برای سیاست‌گذاری و آموزش میان‌رشته‌ای در حوزه اخلاق پزشکی اسلامی باشد.